Bảo vệ quyền lợi của người chiếm hữu ngay tình

Bảo vệ quyền lợi của người chiếm hữu ngay tình. Bảo vệ quyền lợi của người thứ ba ngay tình khi giao dịch dân sự vô hiệu mới nhất.

* Căn cứ pháp lý:

– Điều 133 Bộ luật dân sự 2015

– Điều 167 Bộ luật dân sự 2015

– Điều 168 Bộ luật dân sự 2015

– Điều 180, 181, 184 Bộ luật dân sự 2015

1. Căn cứ bảo vệ quyền của người chiếm hữu ngay tình

Trong giao dịch dân sự, người thứ ba ngay tình được hiểu là người chiếm hữu không có căn cứ pháp lý đối với tài sản nhưng không biết và không thể biết về việc chiếm hữu tài sản đó là không có căn cứ pháp luật. Việc người thứ ba căn cứ vào việc tài sản đã đươc đăng ký nên mới tin rằng người chuyển giao tài sản cho mình là người sử dụng hay chủ sở hữu hợp pháp của chủ tài sản và do đó mới xác lập, thực hiện giao dịch.

2. Bảo vệ quyền lợi của người thứ ba ngay tình khi giao dịch dân sự vô hiệu

Về nguyên tắc khi các giao dịch trong dân sự bị vô hiệu thì giao dịch không có giá trị pháp lý, không làm phát sinh quyền và nghĩa vụ của các bên. Hậu quả của giao dịch là khôi phục lại tình trạng ban đầu và các bên hoàn trả cho nhau những gì đã nhận. Trong trường hợp không thể hoàn trả được bằng hiện vật thì trị giá thành tiền để hoàn trả. Bên ngay tình trong việc thu hoa lợi, lợi tức không phải hoàn trả lại hoa lợi, lợi tức đó. Bộ luật dân sự năm 2015 cũng đã quy định về bảo vệ quyền lợi của người thứ ba  ngay tình khi giao dịch dân sự bị vô hiệu như sau:

– Trường hợp giao dịch dân sự vô hiệu nhưng đối tượng của giao dịch là tài sản không phải đăng ký đã được chuyển giao cho người thứ ba ngay tình thì giao dịch được xác lập, thực hiện với người thứ ba vẫn có hiệu lực, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác.

Đây là trường hợp của các chủ thể tham gia giao dịch chiếm hữu tài sản nhưng không biết hoặc không thể biết việc chiếm hữu của mình là không có căn cứ pháp luật nghĩa là họ không thể biết được rằng giao dịch mình tham gia có thể bị vô hiệu. Trong giao dịch này họ hoàn toàn ngay thẳng, trung thực. Vì vậy pháp luật công nhận giao dịch với người thứ ban gay tình vẫn có hiệu lực trong một số trường hợp đặc biệt và việc bảo vệ của họ là cần thiết.

Nếu trong trường hợp người thứ ba ngay tình phải trả lại tài sản mà mình đang chiếm giữ cho chủ sở hữu đích thực của tài sản và lợi ích của họ sẽ được pháp luật bảo vệ như sau:

+ Được yêu cầu bồi thường thiệt hại là giá trị của giao dịch mà họ đã xác lập và các thiệt hại khác nếu có.

+ Được hưởng hoa lợi, lợi tức phát sinh từ tài sản kể từ thời điểm bắt đầu chiếm hữu đến thời điểm phải hoàn trả tài sản cho chủ sở hữu.

+ Được thanh toán những chi phí đã bỏ ra để bảo quản và tăng giá trị cho tài sản.

Như vậy đối chiếu với các quy định trên thì trong trường hợp này người thứ ba ngay tình phải trả lại tài sản mà mình đang chiếm giữ cho chủ sở hữu đích thực của tài sản và lợi ích của họ sẽ được pháp luật bảo vệ bằng cách:

– Trường hợp giao dịch dân sự vô hiệu nhưng tài sản đã được đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền, sau đó được chuyển giao bằng một giao dịch dân sự khác cho người thứ ba ngay tình và người này căn cứ vào việc đăng ký đó mà xác lập, thực hiện giao dịch thì giao dịch đó không bị vô hiệu.

– Trường hợp tài sản phải đăng ký mà chưa được đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền thì giao dịch dân sự với người thứ ba bị vô hiệu, trừ trường hợp người thứ ba ngay tình nhận được tài sản này thông qua bán đấu giá tại tổ chức có thẩm quyền hoặc giao dịch với người mà theo bản án, quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền là chủ sở hữu tài sản nhưng sau đó chủ thể này không phải là chủ sở hữu tài sản do bản án, quyết định bị hủy, sửa.

Nếu người thứ ba xác lập thực hiện giao dịch dân sự về tài sản phải đăng ký mà chưa đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền thì giao dịch với người thứ ba vô hiệu, trừ trường hợp người thứ ba ngay tình nhận được tài sản này thông qua bán đấu giá tại tổ chức có thẩm quyền hoặc giao dịch với người mà theo bản án, quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền là chủ sở hữu tài sản nhưng sau đó chủ thể này không phải là chủ sở hữu tài sản do bản án, quyết định bị hủy, sửa.

Nếu trong trường hợp người thứ ba ngay tình căn cứ vào việc tài sản đã được đăng ký tại cơ quan nhà nước có thẩm quyền mà xác lập giao dịch thì người thứ ba ngay tình, góp phần nâng cao tinh thần  trách nhiệm của các cán bộ, cơ quan làm công tác đăng ký tài sản.

Hiện nay pháp luật đã quy định giao dịch của người thứ ba ngay tình không bị vô hiệu trong trường hợp tham gia vào giao dịch tài sản phải đăng ký mà giao dịch trước đó đã thực hiện việc.

– Chủ sở hữu không có quyền đòi lại tài sản từ người thứ ba ngay tình, nếu giao dịch dân sự với người này không bị vô hiệu theo quy định  của pháp luật dân sự nhưng có quyền khởi kiện, yêu cầu chủ thể có lỗi dẫn đến việc giao dịch được xác lập với người thứ ba phải hoàn trả những chi phí hợp lý và bồi thường thiệt hại.

Bộ luật dân sự năm 2015 đã đưa ra quy định hoàn toàn mới thì chủ sở hữu không có quyền đòi lại tài sản từ người thứ ba ngay tình. Quy định này bảo vệ quyền lợi chủ sở hữu thực sự của tài sản và của cả người thứ ba ngay tình khi tham gia các giao dịch dân sự liên quan đến đối tượng giao dịch cùng là một tài sản. Tuy nhiên, trên thực tiễn, quy định này sẽ có lợi hơn cho người thứ ba ngay tình và làm hạn chế đi quyền lợi của chủ sở hữu thực sự của tài sản.

Như vậy, theo quy định của pháp luật thì quyền lợi của người thứ ba ngay tình được pháp luật bảo vệ khi giao dịch dân sự vô hiệu nhưng tài sản giao dịch là động sản không phải đăng ký quyền sở hữu đã được chuyển giao bằng một giao dịch khác cho người thứ ba ngay tình thì giao dịch với người thứ ba vẫn có hiệu lực, trừ trường hợp chủ sở hữu đòi lại tài sản theo quy định. Hay khi người thứ ba ngay tình nhận được bất động sản hoặc động sản phải đăng ký quyền sở hữu thông qua bán đấu giá hoặc giao dịch với người mà theo bản án, quyết định của cơ quan có thẩm quyền là chủ sở hữu tài sản nhưng sau đó người này không phải là chủ sở hữu tài sản do bản án do bản án,, quyết định bị hủy, sửa theo quy định của pháp luật.