Giao dịch dân sự theo quy định của bộ luật dân sự 2015

Giao dịch dân sự theo quy định của bộ luật dân sự 2015. Điều kiện để hành vi được coi là sự kiện pháp lý làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt giao dịch dân sự.

Giao dịch dân sự theo quy định của bộ luật dân sự 2015. Điều kiện để hành vi được coi là sự kiện pháp lý làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt giao dịch dân sự.

Xã hội phát triển theo nền kinh tế thị trường nhiều thành phần cùng với đó sự phân công lao động rõ rệt dẫn tới tăng mạnh về khối lượng hàng hóa. Đời sống xã hội tăng dẫn tới nhu cầu của con người ngày càng tăng. Do vậy, các chủ thể phải tham gia các giao dịch dân sự khác nhau. Giao dịch dân sự xuất hiện với vai trò hết sức quan trọng, nó không chỉ góp phần giúp con người thỏa mãn nhu cầu vật chất, tinh thần mà còn góp phần khuyến khích, đẩy mạnh sản xuất phát triển. Việc tham gia vào giao dịch dân sự nào là hoàn toàn phụ thuộc vào ý chí của mỗi chủ thể. Tuy nhiên, ý chí của chủ thể không được trái với ý chí của nhà nước. Ý chí đó chỉ trở thành hiện thực nếu được pháp luật ghi nhận. Trong pháp luật dân sự Việt Nam, giao dịch dân sự là một chế định đóng vai trò quan trọng. Bộ Luật Dân sự 2015 đã có những quy định cụ thể về giao dịch dân sự nói chung và điều kiện có hiệu lực của một giao dịch dân sự nói riêng.

  Căn cứ Điều 116 Bộ Luật Dân sự năm 2015 quy định:

 “Giao dịch dân sự là hợp đồng hoặc hành vi pháp lý đơn phương làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự”.

Trong quá trình phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự thì giao dịch dân sự là căn cứ phổ biến, thông dụng nhất. Nói chính xác hơn giao dịch dân sự là hành vi được thực hiện nhằm thu được một kết quả nhất định và pháp luật tạo điều kiện cho kết quả đó trở thành hiện thực.

Hợp đồng dân sự là sự thỏa thuận giữa các bên về việc xác lập thay đổi hoặc chấm dứt quyền, nghĩa vụ dân sự. Hợp đồng dân sự có thể có hai hay nhiều chủ thể tham gia, trong đó thể hiện sự thống nhất ý chí của các chủ thể trong một quan hệ dân sự cụ thể.

Hành vi pháp lý đơn phương là giao dịch dân sự trog đó thể hiện ý chí của 1 bên từ đó làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt quyền và nghĩa vụ dân sự.

Trong nhiều trường hợp hành vi pháp lý đơn phương chỉ phát sinh hậu quả pháp lý khi có những điều kiện nhất định do người xác lập giao dịch đưa ra cho người khác. Những người này phải đáp ứng được những điều kiện đó mới làm phát sinh nghĩa vụ của người xác lập giao dịch dân sự.

Giao dịch dân sự là một sự kiện pháp lý, bao gồm hành vi pháp lý đơn phương hoặc đa phương làm phát sinh hậu quả pháp lý. Tùy từng giao dịch cụ thể mà giao dịch dân sự làm phát sinh, thay đổi chấm dứt quan hệ pháp luật dân sự.
1. Điều kiện để hành vi được coi là sự kiện pháp lý làm phát sinh, thay đổi, chấm dứt giao dịch dân sự:

Hành vi mà chủ thể quan hệ pháp luật dân sự thực hiện phải thể hiện đúng ý chí của chủ thể đó

Ý chí là khả năng xác định mục đích hành động và định hướng cho hành động đó để đạt được mục đích đã xác định trước·           

Ý chí được biểu hiện ra bên ngoài phải là ý chí hoàn toàn tự nguyện, tự giác thì mới là cơ sở là phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt giao dịch dân sự.

Chủ thể giao dịch dân sự khi tiến hành bất cứ hành vi nào nhằm làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt một giao dịch dân sự  đều mong muốn đạt được 1 hậu quả pháp lý nhất định (hưởng 1 quyền lợi nhất định đồng thời gánh vác 1 nghĩa vụ tương xứng; thay đổi hay kết thúc các quyền và nghĩa vụ đang tồn tại).  Để thu được lợi ích theo mong muốn, các chủ thể cần biểu hiện ý chí ra bên ngoài. Biểu hiện khách quan của ý chí ra bên ngoài nhằm làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt 1 giao dịch dân sự được gọi là sự thể hiện ý chí.

Như vậy, sự thể hiện ý chí đó phải thỏa mãn 2 điều kiện:

Ý chí của chủ thể phải là ý chí xác định được cho chủ thể đó mục đích hành động rõ ràng( đó là làm phát sinh, thay đổi hoặc chấm dứt các quyền và nghĩa vụ dân sự nhất định)

Ý chí của chủ thể phải được biểu hiện ra bên ngoài bằng cách nào đó (thông qua lời nói, chữ viết hay 1 hành động cụ thể) để những người xung quanh có thể hiểu được

Các chủ thể tham gia phải có sự thống nhất giữa ý chí và bày tỏ ý chí ra bên ngoài (yếu tố không thể thiếu). Nếu một giao dịch dân sự thiếu sự thống nhất giữa ý chí và bày tỏ ý chí ra bên ngoài thì có thể bị tuyên bố vô hiệu.

Đối với hợp đồng dân sự: Bên cạnh đó phải có sự thống nhất ý chí giữa các chủ thể tham gia, nếu thiếu sự thống nhất ý chí giữa các bên thì giao dịch dân sự đó cũng có thể bị tuyên bố vô hiệu.

Đối với hành vi pháp lý đơn phương thì chỉ cần sự thể hiện ý chí của 1 bên, không cần sự thống nhất ý chí giữa các bên tham gia như ở hợp đồng dân sự.

 Nếu hành vi của chủ thể quan hệ pháp luật dân sự không phù hợp với pháp luật, đạo đức xã hội thì đương nhiên hành vi này sẽ không được Nhà nước bảo vệ và thừa nhận dẫn đến không thể phát sinh hậu quả pháp lý mà chủ thể đó mong muốn đạt được.

2. Đặc điểm của giao dịch dân sự

– Là hành vi pháp lý

– Được thực hiện bởi hành vi hợp pháp thể hiện ý chí của chủ thể quan hệ pháp luật dân sự nhằm đạt được một kết quả nhất định.

– Có sự thống nhất giữa ý chí và bày tỏ ý chí của chủ thể tham gia giao dịch dân sự.

– Không vi phạm điều cấm của pháp luật và không trái đạo đức xã hội

– Mang tính xác thực và có tính khả thi

– Được pháp luật thừa nhận và đảm bảo thực hiện.

3. Điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự

Trong một nhà nước, một xã hội sự tự do thực hiện các giao dịch dân sự được thừa nhận trong một mức độ nhất định. Nhà nước không can thiệp sâu vào việc xác lập và thực hiện giao dịch dân sự của các chủ thể. Tuy nhiên để quản lí xã hội trong một thể thống nhất bảo đảm sự hài hòa giữa các lợi ích xã hội, nhà nước đưa ra những chuẩn mực nhất định để bắt buộc các chủ thể tham gia giao dịch dân sự phải tuân theo. Do vậy Bộ Luật Dân sự cần có các quy định cụ thể các điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự. nều thiếu các điều kiện này giao dịch dân sự đương nhiên hoặc có thể coi là bị vô hiệu.

Điều 117 Bộ luật dân sự 2015:

1. Giao dịch dân sự có hiệu lực khi có đủ các điều kiện sau đây:

a/ Người tham gia giao dịch có năng lực hành vi dân sự;

b/ Mục đích và nội dung giao dịch không vi phạm điều cấm của pháp luật, không trái đạo đức xã hội;

c/ Người tham gia giao dịch hoàn toàn tự nguyện.

2. Hình thức giao dịch dân sự là điều kiện có hiệu lực của giao dịch trong trường hợp pháp luật có quy định.

Người tham gia giao dịch có năng lực hành vi dân sự

Người tham gia giao dịch dân sự ở đây phải được hiểu theo nghĩa rộng bao gồm tất cả các chủ thể tham gia quan hệ pháp luật dân sự

Đối với chủ thể giao dịch dân sự là cá nhân.

Bản chất của giao dịch dân sự là sự thống nhất ý chí và sự bày tỏ ý chí của chủ thể tham gia giao dịch dân sự. Chỉ những người có năng lực hành vi dân sự mới có ý chí riêng và nhận thức được hành vi của mình để họ có thể tự mình xác lập thực hiện các quyền và nghĩa vụ phát sinh từ giao dịch dân sự, đồng thời phải tự chịu trách nhiệm trong việc thực hiện các giao dịch dân sự. Năng lực pháp luật dân sự của mỗi cá nhân được pháp luật công nhận ở độ tuổi nhất định, qua đó có thể đánh giá việc xác lập thực hiện giao dịch dân sự của cá nhân đó có hợp pháp hay không.

Cá nhân là người từ đủ 18 tuổi có năng lực hành vi dân sự đầy đủ:

Người từ đủ 18 tuổi có năng lực hành vi dân sự đầy đủ là người có khả năng nhận thức được đầy đủ hành vi cũng như hậu quả do hành vi mình gây nên vì vậy họ được toàn quyền tham gia vào mọi giao dịch dân sự, trừ những giao dịch dân sự sau:

+ Các giao dịch dân sự có đối tượng là những tài sản có giá trị lớn của người được giám hộ do người từ đủ 18 tuổi có năng lực hành vi dân sự đầy đủ là người giám hộ xác lập, thực hiện nhưng không được sự đồng ý của Uỷ ban nhân dân xã, phường nơi người giám hộ cư trú.

+ Đem tài sản của người được giám hộ tặng cho người khác.

+ Các giao dịch dân sự có liên quan đến tài sản của người được giám hộ mà người giám hộ xác lập, thực hiện với chính người được giám hộ.

+ Những giao dịch dân sự không nằm trong phạm vi thẩm quyền đại diện của người đại diện.

+  Những giao dịch dân sự mà người đại diện thực hiện giữa người được đại diện với chính mình.

+ Những giao dịch dân sự mà người đại diện thực hiện với người thứ ba nhưng anh ta cũng đồng thời là người đại diện cho người đó.

Không phải trong trường hợp nào những người từ đủ 18 tuổi có năng lực hành vi dân sự đầy đủ cũng trực tiếp tham gia xác lập, thực hiện một giao dịch dân sự mà họ có thể uỷ quyền cho người đại diện theo uỷ quyền thay mặt mình. Người đại diện theo uỷ quyền là người có năng lực hành vi dân sự đầy đủ, có khả năng thực hiện được công việc mà người được đại diện giao cho trên cơ sở một văn bản uỷ quyền; và chỉ có quyền xác lập, thực hiện một giao dịch dân sự trong phạm vi văn bản uỷ quyền.

Cá nhân là người có năng lực hành vi dân sự không đầy đủ:

+ Là những người từ đủ 6 tuổi đến chưa đủ 18 tuổi không mắc bệnh tâm thần hoặc mắc các bệnh khác khiến họ không thể nhận thức, làm chủ được hành vi của mình.
+ Muốn xác lập một giao dịch dân sự họ phải được người đại diện theo pháp luật đồng ý hoặc bắt buộc phải thông qua vai trò của người đại diện, trừ trường hợp đó là những giao dịch dân sự có giá trị nhỏ nhằm phục vụ nhu cầu sinh hoạt hàng ngày phù hợp với lứa tuổi

Tuy nhiên đối với những người có năng lực hành vi dân sự không đầy đủ, pháp luật dân sự nước ta cũng đặt ra một trường hợp ngoại lệ: Người từ đủ 15 tuổi đến dưới 18 tuổi không mắc bệnh tâm thần hoặc mắc các bệnh khác khiến họ không thể nhận thức, làm chủ được hành vi của mình mà có tài sản riêng đủ để thực hiện nghĩa vụ dân sự thì họ có thể tự mình xác lập, thực hiện giao dịch dân sự mà không cần sự đồng ý của người đại diện theo pháp luật. Trừ trường hợp lập di chúc, pháp luật nước ta quy định phải được lập thành văn bản và phải được sự đồng ý của cha, mẹ hoặc người giám hộ. Sự đồng ý của cha, mẹ hoặc người giám hộ chỉ là sự đồng ý về việc cho lập di chúc chứ không phải sự đồng ý về nội dung của di chúc.

Cá nhân là người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự:

Là người nghiện ma tuý hoặc nghiện các chất kích thích khác dẫn đến phá tán tài sản của gia đình mà toà án đã ra quyết định tuyên bố bị hạn chế năng lực hành vi dân sự dựa trên cơ sở yêu cầu của những người có quyền và lợi ích liên quan hoặc cơ quan, tổ chức hữu quan.

+ Có quyền tham gia xác lập, thực hiện những giao dịch dân sự có giá trị nhỏ phục vụ nhu cầu sinh hoạt hằng ngày.

+ Những giao dịch dân sự khác có liên quan đến tài sản của người bị hạn chế năng lực hành vi dân sự phải được sự đồng ý của người đại diện theo pháp luật.

Cá nhân là người dưới 6 tuổi hoặc những người bị mất năng lực hành vi dân sự:

Người bị mất năng lực hành vi dân sự là những người bị bệnh tâm thần hoặc các bệnh khác mà không nhận thức và làm chủ được hành vi của mình.
Người đại diện theo pháp luật của những người này có quyền xác lập và thực hiện các giao dịch dân sự nhằm thoả mãn các nhu cầu vật chất hoặc tinh thần của những người này.

Cá nhân là người nước ngoài 

Theo quy định Bộ luật dân sự 2015 năng lực hành vi dân sự của họ được xác định theo pháp luật của nước mà người đó là công dân. Tuy nhiên khi xác lập giao dịch trên lãnh thổ nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa việt nam, người nước ngoài phải tuân theo quy định của pháp luật Việt Nam về việc thực hiện và xác lập đối với loại giao dịch dân sự đó. Trong một số trường hợp xuất phát từ chủ quyền và an ninh quốc gia người nước ngoài còn bị hạn chế xác lập và thực hiện một số giao dịch dân sự

Đối với các chủ thể khác: pháp nhân, hộ gia đình, tổ hợp tác

Pháp nhân

Tham gia giao dịch dân sự thông qua người đại diện của họ (đại diện theo pháp luật hoặc đại diện theo ủy quyền).

Người đại diện của pháp nhân là người nhân danh pháp nhân để tham gia giao dịch vì lợi ích của pháp nhân đó. Người đại diện cho pháp nhân do pháp luật hoặc điều lệ của pháp nhân quy định và có thể ủy quyền cho người khác. Với tư cách là người đại diện của pháp nhân hành vi của người đại diện vì lợi ích của pháp nhân và trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn được pháp nhân giao là hành vi của pháp nhân mà người đó đại diện, làm phát sinh quyền, nghĩa vụ của pháp nhân chứ không phải của bản thân người đại diện. ý chí của các thành viên pháp nhân được thể hiện thống nhất qua người đại diện.

Người đại diện bao gồm người đại diện theo pháp luật và người đại diện theo ủy quyền của pháp nhân, nhân danh pháp nhân trong quan hệ pháp luật dân sự

Người đại diện theo pháp luật là hình thức đại diện được xác định theo quyết định của cơ quan nhà nước có thẩm quyền hoặc pháp luật quy định. Người đại diện cho pháp nhân phải là người có năng lực hành vi dân sự đầy đủ và bên cạnh đó đối với pháp nhân cụ thể họ còn phải thỏa mãn những quy định pháp luật khác do pháp luật về tổ chức và hoạt động của pháp nhân đó quy định. Đại diện theo pháp luật của pháp nhân chấm dứt khi pháp nhân chấm dứt.

Đại diện theo ủy quyền: thường là những người có kiến thức chuyên môn về lĩnh vực, vụ việc mà pháp nhân cần xác lập, thực hiện giao dịch. Họ được quyền xác lập thực hiện những hành vi trong phạm vi được ủy quyền.

Hộ gia đình

Người đại diện cho hộ gia đình là chủ hộ được xác lập những giao dịch dân sự vì lợi ích chung của hộ gia đình trong hoạt động sản xuất nông, lâm, ngư nghiệp hoặc một số lĩnh vực sản xuất kinh doanh khác do pháp luật quy định. Chủ hộ có thể ủy quyền cho các thành viên khác đã thành niên trong gia đình đại diện cho hộ gia đình thực hiện các giao dịch dân sự.

Tổ hợp tác

Người đại diện cho tổ hợp tác là tổ trưởng do các thành viên cử ra và xác lập , thực hiện giao dịch dân sự liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh của tổ, được xác định trong hợp đồng hợp tác , tổ trưởng tổ hợp tác cũng có quyền ủy quyền cho các thành viên khác thực hiện các giao dịch dân sự

Tuy nhiên, không phải bất cứ hành vi xác lập thực hiện hành vi dân sự nào của những người đại diện trên đều được coi là hành vi của pháp nhân, hộ gia đình, tổ hợp tác.

Hành vi xác lập thực hiện giao dịch dân sự  của một trong các thành viên của pháp nhân, hộ gia đình, tổ hợp tác chỉ được coi là hành vi của người đại diện theo ủy quyền của các chủ thể đó hay nói cách khác là hành vi cụ thể của các chủ thể đó nếu những hành vi này được tiến hành phù hợp với chức năng nhiệm vụ, phạm vi hoạt động của pháp nhân, hộ gia đình, tổ hợp tác… Khi đó pháp nhân, hộ gia đình, tổ hợp tác sẽ phải gánh chịu trách nhiệm dân sự khi các quyền và nghĩa vụ dân sự mà thành viên này đã xác lập không được thực hiện hoặc không đúng cam kết.

Ngược lại, nếu những hành vi này được tiến hành không phù hợp với chức năng nhiệm vụ, phạm vi hoạt động của pháp nhân, hộ gia đình, tổ hợp tác thì nó sẽ không làm phát sinh các quyền và nghĩa vụ dân sự cho pháp nhân, hộ gia đình, tổ hợp tác. Do vậy các chủ thể này sẽ không phải chịu trách nhiệm dân sự về các hành vi đó mà trách nhiệm phát sinh từ các hành vi này do chính người đại diện theo pháp luật hoặc theo sự ủy quyền gánh chịu với tư cách cá nhân của chính họ.

Người tham gia giao dịch dân sự hoàn toàn tự nguyện   

Bản chất của giao dịch dân sự là sự thống nhất giữa ý chí và bày tỏ ý chí ra bên ngoài, cho nên “tự nguyện” gồm hai yếu tố cấu thành là tự do ý chí và bày tỏ ý chí ra bên ngoài. Đây là hai yếu tố cần và đủ để giao dịch dân sự có hiệu lực pháp luật, nếu thiếu một trong hai yếu tố hoặc hai yếu tố đó không thống nhất với nhau thì giao dịch dân sự đó sẽ không được xác lập, thực hiện hoặc pháp luật không thừa nhận và bảo vệ các quyền và nghĩa vụ dân sự mà các chủ thể đã cam kết.
Sự tự nguyện của các chủ thể tham gia giao dịch dân sự được hiểu là:
– Có sự thống nhất về ý chí nội tại của các chủ thể tham gia giao dịch dân sự
– Có sự thống nhất giữa ý chí giữa các bên và hình thức thể hiện ra bên ngoài mà không bị ảnh hưởng bởi bất cứ một áp lực nào từ bên ngoài (lừa dối, áp đặt, cấm đoán, đe doạ, cưỡng ép,…)

Trong giao dịch dân sự, vi phạm sự tự nguyện của chủ thể là vi phạm pháp luật, vì vậy, giao dịch thiếu sự tự nguyện không làm phát sinh hậu quả pháp lý.

Điều kiện người tham gia giao dịch dân sự hoàn toàn tự nguyện  xuất phát từ nguyên tắc tự do ý chí. Một cá nhân chỉ có thể bị ràng buộc bởi ý chí của chính mình được biểu hiện ra bên ngoài một cách trực tiếp (ký kết hợp đồng hoặc lập di chúc) hoặc gián tiếp (việc tuân thủ các quy định được ghi nhận trong các văn bản pháp luật). Tuy nhiên, sự tự do ý chí này cũng bị hạn chế bởi lợi ích chung của cộng đồng, của xã hội.