Phân chia di sản thừa kế theo di chúc miệng

Phân chia di sản thừa kế theo di chúc miệng. Di chúc miệng có hiệu lực khi nào? Thủ tục phân chia di sản thừa kế theo di chúc.

Tóm tắt câu hỏi:

Cho tôi hỏi là trước đây nội có cho các con là cha và cô chú tôi nhưng chỉ nói qua miệng chưa làm giấy tờ, bây giờ thì nội mất 2 năm rồi, còn sổ đỏ thì chú tôi mang đi ngân hàng vay tiền và chưa trả hết. Vậy thì khi muốn chia ra từng phần đất của từng người ra như trước đây nội đã cho thì có được không? Nếu được thì thủ tục ra sau cần làm những gì? Đi đến đâu để làm? Và tốn chi phí nhiều không? Mọi người tư vấn giúp tôi ạ. Xin cảm ơn.

Luật sư tư vấn:

Cám ơn bạn đã gửi câu hỏi của mình đến Ban biên tập – Phòng tư vấn trực tuyến của Công ty LUẬT DƯƠNG GIA. Với thắc mắc của bạn, Công ty LUẬT DƯƠNG GIA xin được đưa ra quan điểm tư vấn của mình như sau:

1. Căn cứ pháp lý

– Bộ luật dân sự 2015 

2. Giải quyết vấn đề

– Thứ nhất, về nguyên tắc phân chia di sản thừa kế, pháp luật quy định việc phân chia di sản thừa kế được thực hiện theo hai phương thức, thừa kế theo di chúc hoặc thừa kế theo pháp luật. Trong trường hợp của bạn, theo thông tin bạn cung cấp, bà nội bạn có để lại di chúc miệng rằng để lại tài sản là bất động sản cho cha và cô bạn. Theo đó, việc thừa kế theo di chúc này có hiệu lực pháp luật nếu di chúc miệng hợp pháp theo quy định của Bộ luật dân sự 2015 như sau:

“Điều 629. Di chúc miệng

1. Trường hợp tính mạng một người bị cái chết đe dọa và không thể lập di chúc bằng văn bản thì có thể lập di chúc miệng.

2. Sau 03 tháng, kể từ thời điểm di chúc miệng mà người lập di chúc còn sống, minh mẫn, sáng suốt thì di chúc miệng mặc nhiên bị hủy bỏ.”

“Điều 630. Di chúc hợp pháp

5. Di chúc miệng được coi là hợp pháp nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau khi người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn 05 ngày làm việc, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng viên hoặc cơ quan có thẩm quyền chứng thực xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng.”

Như vậy, di chúc miệng có hiệu lực pháp luật nếu người để lại di chúc thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau đó, người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn 05 ngày, kể từ ngày di chúc miệng được làm chứng thì di chúc đó phải được công chứng, chứng thực để xác nhận chữ ký hoặc điểm chỉ của người làm chứng. Hơn nữa, di chúc miệng phải được lập trong thời hạn 03 tháng trước khi người để lại di chúc mất.

Trường hợp di chúc miệng của bà nội bạn không đáp ứng đầy đủ các quy định nêu trên của pháp luật thì việc thừa kế phải được giải quyết theo phương thức thừa thế theo pháp luật. Theo đó, thừa kế theo pháp luật là việc chia thừa kế theo hàng thừa kế. Về nguyên tắc, những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất bao gồm vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết. Như vậy, phụ thuộc vào hàng thừa kế trong trường hợp của bạn bao gồm những ai để xác định việc phân chia di sản thừa kế.

Theo thủ tục thông thường, sau khi người để lại di chúc mất, những người thừa kế có trách nhiệm khai nhận di sản thừa kế và thoả thuận chia thừa kế theo một trong hai phương thức nêu trên, sau đó lập biên bản thoả thuận phân chia di sản thừa kế tại văn phòng công chứng. Trường hợp di sản thừa kế là bất động sản thì các đồng thừa kế phải tiến hành làm thủ tục sang tên giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và tài sản gắn liền trên đất để hoàn thiện thủ tục pháp lý.

Tuy nhiên, trong trường hợp của bạn, theo thông tin bạn cung cấp, hiện tại sổ đỏ đang là tài sản đảm bảo thực hiện nghĩa vụ tại ngân hàng đối với khoản vay của chú bạn. Do đó, không thể tiến hành phân chia di sản theo thủ tục thông thường nêu trên. 

Về vấn đề chú bạn sử dụng sổ đỏ để thế chấp tại ngân hàng cần được xác định xem là thời điểm sử dụng sổ đỏ để thế chấp là thời điểm nào, khi đó bà nội bạn có còn sống hay không, có được sự đồng ý của bà nội hay không. Nếu sau khi bà nội mất rồi mà chú bạn tự ý sử dụng sổ đỏ để vay tiền ngân hàng là trái quy định của pháp luật vì chú bạn không phải là người có quyền sử dụng sổ đỏ đứng tên bà nội. Khi đó, những người đồng thừa kế di sản của bà nội bạn có quyền khởi kiện ra Toà án yêu cầu Toà án gải quyết theo thủ tục tố tụng dân sự.