Quy định pháp luật về phân chia di sản thừa kế khi không có di chúc

Quy định pháp luật về phân chia di sản thừa kế khi không có di chúc. Cách phân chia di sản thừa kế theo pháp luật.

Tóm tắt câu hỏi:

Xin các anh chị tư vấn giúp em chút ạ! Ông Hoàng Văn Sèng, sinh năm 1949 kết hôn với vợ cả sinh được 02 người con, 1 trai, 1 gái. Năm 1997 bà vợ cả chết. Ngày 16/7/2002 ông Sèng có làm thủ tục xác lập 01 giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Tháng 10/2002 ông kết hôn với bà Đàm Thị Nhung sinh năm 1976 ( Bà Nhung có 01 con gái riêng với chồng trước). Năm 2003 Bà Nhung sinh cho ông Sèng 01 người con gái. Ngày 18/11/2009 ông Sèng và Bà Nhung có xác lập 01 quyền sử dụng đất và nhà, tài sản trên đất. Năm 2014 ông Sèng bị ốm (bà Nhung là người chăm sóc) vì 2 con riêng với vợ cả của ông Sèng đã có gia đình và ra ở riêng. Năm 2015 Ông sèng chết, sau khi lo ma chay cho ông Sèng xong thì bà Nhung phát hiện 02 con riêng của Ông Sèng tự ý lấy tài sản trong nhà bà Nhung là: 01 cây vàng và 02 giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ( 01 giấy đứng tên 01 mình ông Sèng + 01 giấy đứng tên ông Sèng và bà Nhung). – Ông Sèng chết không để lại di chúc; – Ông Sèng và bà Nhung có giúp đỡ về kinh tế cho 02 con riêng của ông Sèng khi chúng lập gia đình riêng; – Hộ khẩu trước khi qua đời có các thành viên sau: 01 Bố đẻ; 01 Vợ là bà Nhung; 01 con nuôi; 01 con riêng của bà Nhung; 01 con chung của bà Nhung và ông Sèng. Vậy cho hỏi trong trường hợp này không thỏa thuận được tôi phải làm như thế nào?. Xin cảm ơn!

Luật sư tư vấn:

Cám ơn bạn đã gửi câu hỏi của mình đến Ban biên tập – Phòng tư vấn trực tuyến của Công ty LUẬT DƯƠNG GIA. Với thắc mắc của bạn, Công ty LUẬT DƯƠNG GIA xin được đưa ra quan điểm tư vấn của mình như sau:

1. Căn cứ pháp lý.

– Bộ luật dân sự 2005.

– Luật hôn nhân và gia đình 2000.

2.Giải quyết vấn đề:

Theo như bạn trình bày, ông Sèng có vợ cả và 2 con. Năm 1997 vợ chết. Ngày 16/7/2002 ông Sèng có làm thủ tục xác lập 01 giấy chứng nhận quyền sử dụng đất đứng tên ông Sèng. Tháng 10/2002 ông kết hôn với bà Đàm Thị Nhung có 1 con chung. Ngày 18/11/2009 ông Sèng và Bà Nhung có xác lập 01 quyền sử dụng đất và nhà, tài sản trên đất đứng tên ông Sèng và bà Nhung. Năm 2015 ông Sèng chết và không để lại di chúc.

Vì ông Sèng chết không để lại di chúc nên việc di sản thừa kế sẽ được chia thừa kế theo pháp luật. Thời điểm ông Sèng chết năm 2015 do đó sẽ áp dụng theo Bộ luật dân sự 2005 (hết hiệu lực ngày 1/1/2017).

Căn cứ theo Điều 674 Bộ luật dân sự 2005 quy định thừa kế theo pháp là thừa kế theo hàng thừa kế, điều kiện và trình tự thừa kế do pháp luật quy định. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định tại Điều 676 Bộ luật dân sự 2005 bao gồm:

– Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:

+ Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;

+ Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;

+ Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột, chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.

– Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.

– Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.

Và tại Điều 678 và Điều 679 Bộ luật dân sự 2005 quy định con nuôi, cha nuôi, mẹ nuôi được thừa kế di sản của nhau và còn được thừa kế di sản theo quy định tại Điều 676 nêu trên và trường hợp con riêng và bố dượng, mẹ kế nếu có quan hệ chăm sóc, nuôi dưỡng nhau như cha con, mẹ con thì được thừa kế di sản của nhau và còn được thừa kế di sản theo quy định tại Điều 676 Bộ luật dân sự 2005.

Như vậy, đối với trường hợp di sản của ông Sèng để lại sẽ được giải quyết như sau:

Trường hợp thứ nhất, đối với mảnh đất ông Sèng được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ngày 16/7/2002.

Vì thời điểm này, ông Sèng chưa kết hôn với bà Đàm Thị Nhung nên được xác định mảnh đất này là tài sản riêng của ông Sèng. Tài sản hình thành trước thời kỳ hôn nhân được xác nhận là tài sản riêng theo Điều 32 Luật hôn nhân và gia đình 2000. Như vậy, mảnh đất này sẽ được chia đều cho những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất của ông Sèng theo Điều 676 Bộ luật dân sự 2005 bao gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết, và con riêng nếu trường hợp con riêng chăm sóc, nuôi dưỡng như cha con.

Do đó, những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất của ông Sèng được hưởng di sản bao gồm: Cha, mẹ của ông Sèng (nếu còn sống), Vợ ông là bà Nhung, 2 con của ông với bà vợ cả, Con chung của ông với bà Nhung, Con nuôi (nếu được công nhận là con nuôi theo đúng quy định của pháp luật), Con riêng của bà Nhung nếu con riêng chăm sóc, nuôi dưỡng như cha con.

Mảnh đất này sẽ được chia đều cho những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất.

Trường hợp thứ hai, đối với mảnh đất ông Sèng được cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất ngày 18/11/2009.

Mảnh đất này sẽ được xác định là tài sản chung của vợ chồng ông Sèng và bà Nhung. Mảnh đất này được hình thành trong thời kỳ hôn nhân theo Điều 27 Luật hôn nhân và gia đình 2000. Nên về nguyên tắc ông Sèng và bà Nhung mỗi người sẽ có quyền sở hữu một nửa trong khối tài sản chung đó. Do vậy, khi ông Sèng mất không để lại di chúc nên chỉ đặt ra vấn đề chia di sản thừa kế phần tài sản của ông Sèng trong khối tài sản chung đó (một nửa mảnh đất). Nửa mảnh đất còn lại thuộc sở hữu hợp pháp của bà Nhung.

Do đó, những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất của ông Sèng được hưởng di sản bao gồm: Cha, mẹ của ông Sèng (nếu còn sống), Vợ ông là bà Nhung, 2 con của ông với bà vợ cả, Con chung của ông với bà Nhung, Con nuôi (nếu được công nhận là con nuôi theo đúng quy định của pháp luật), Con riêng của bà Nhung nếu con riêng chăm sóc, nuôi dưỡng như cha con.

Nửa mảnh đất này sẽ được chia đều cho những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất.

Còn một cây vàng cần phải được xác định số vàng đó là tài sản chung của ông Sèng hay bà Nhung. Nếu là tài sản riêng của ông Sèng thì việc chia di sản thừa kế là số vàng sẽ chia theo trường hợp thứ nhất nêu trên. Nếu là tài sản chung của ông Sèng và bà Nhung thì việc chia di sản thừa kế là số vàng sẽ chia theo trường hợp thứ hai nêu trên.

Do đó, để đảm bảo quyền và lợi ích của những người đồng thừa thừa kế của ông Sèng thì những người đồng thừa kế có quyền làm đơn yêu cầu Ủy ban nhân dân cấp xã làm thủ tục khai nhận di sản thừa kế. Trong trường hợp không giải quyết được thì những người thừa kế có quyền làm đơn ra Tòa án nhân dân cấp quận/huyện nơi có đất để giải quyết.