Tư vấn điều kiện để di chúc có hiệu lực pháp luật

Tư vấn điều kiện để di chúc có hiệu lực pháp luật. Di chúc được coi là hợp pháp khi nào?

Tóm tắt câu hỏi:

Ông nội đã 83 tuổi, có 5 người con, trong đó ba mình con cả ở chung với ông nội đã 30 năm. Ở trong phần đất hương hỏa 2 đời, nay 4 người con còn lại của ông muốn chia phần đất và ngăn cản quyền thừa kế của ba tui. Vậy trong thời gian này ông tui có làm di chúc cho ba tui được không và 4 người con còn lại có quyền chia phần đất này không. Vậy 4 người con còn lại của ông có thể có quyền thưa ông không?

Câu hỏi được biên tập và đăng tải bởi Bộ phận tư vấn về pháp luật dân sự – Phòng trợ giúp pháp lý trực tuyến miễn phí của Công ty Luật TNHH Dương Gia.

Luật sư tư vấn:

Cám ơn bạn đã gửi câu hỏi của mình đến Ban biên tập – Phòng tư vấn trực tuyến của Công ty LUẬT DƯƠNG GIA. Với thắc mắc của bạn, Công ty LUẬT DƯƠNG GIA xin được đưa ra quan điểm tư vấn của mình như sau:

1. Căn cứ pháp lý:

Bộ luật dân sự 2015

Luật hôn nhân và gia đình năm 2014

2. Giải quyết vấn đề:

Ông nội bạn đã 83 tuổi, có 5 người con trong đó bố bạn là con cả ở chung với ông nội bạn đã 30 năm, ở trong phần đất hương hỏa. Nay 4 người con còn lại của ông bạn muốn chia phần đất và ngăn cản quyền thừa kế của bố bạn. Nghĩa là, mảnh đất này thuộc tài sản riêng của ông bạn không phải là tài sản chung của ông bà bạn, do đất này ông bạn được thừa kế, tặng cho từ đời trước để lại. 

Căn cứ theo Điều 43 Luật hôn nhân và gia đình năm 2014:

“Điều 43. Tài sản riêng của vợ, chồng

1. Tài sản riêng của vợ, chồng gồm tài sản mà mỗi người có trước khi kết hôn; tài sản được thừa kế riêng, được tặng cho riêng trong thời kỳ hôn nhân; tài sản được chia riêng cho vợ, chồng theo quy định tại các điều 38, 39 và 40 của Luật này; tài sản phục vụ nhu cầu thiết yếu của vợ, chồng và tài sản khác mà theo quy định của pháp luật thuộc sở hữu riêng của vợ, chồng.

2. Tài sản được hình thành từ tài sản riêng của vợ, chồng cũng là tài sản riêng của vợ, chồng. Hoa lợi, lợi tức phát sinh từ tài sản riêng trong thời kỳ hôn nhân được thực hiện theo quy định tại khoản 1 Điều 33 và khoản 1 Điều 40 của Luật này.”

Căn cứ theo quy định về pháp luật dân sự, điều kiện có hiệu lực của di chúc căn cứ như sau:

Di chúc là sự thể hiện ý chí của cá nhân nhằm chuyển tài sản của mình cho người khác sau khi chết. Tuy vậy, không phải mọi di chúc đều có hiệu lực. Do đó, khi lập di chúc, người lập di chúc cần đặc biệt chú ý các điều kiện có hiệu lực của di chúc. Căn cứ theo quy định của bộ luật dân sự 2015, 4 điều kiện có hiệu lực của di chúc:

Người lập di chúc:

Theo Điều 625 Bộ luật dân sự năm 2015:

“Điều 625. Người lập di chúc

1. Người thành niên có đủ điều kiện theo quy định tại điểm a khoản 1 Điều 630 của Bộ luật này có quyền lập di chúc để định đoạt tài sản của mình.

2. Người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi được lập di chúc, nếu được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý về việc lập di chúc”

Người lập di chúc là người từ đủ 18 tuổi có đầy đủ năng lực hành vi dân sự, người từ đủ 15 đến chưa đủ 18 tuổi có thể lập di chúc nếu được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý. Sự đồng ý ở đây là sự đồng ý cho họ lập di chúc, còn về nội dung di chúc do chính người chưa thành niên đó quyết định.

Ý chí của người lập di chúc

Căn cứ điểm a khoản 1 Điều 630 Bộ luật dân sự năm 2015:

“Điều 630. Di chúc hợp pháp

1. Di chúc hợp pháp phải có đủ các điều kiện sau đây:

a) Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ, cưỡng ép;

…”

Người lập di chúc minh mẫn, sáng suốt trong khi lập di chúc; không bị lừa dối, đe doạ hoặc cưỡng ép. Đây là điều kiện có ý nghĩa rất quan trọng trong việc đánh giá di chúc có giá trị pháp lý hay không.

Điều kiện về nội dung của di chúc

Căn cứ theo điểm b khoản 1 Điều 630 Bộ luật dân sự năm 2015:

“b) Nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.”

Nội dung của di chúc chứa đựng toàn bộ những quyết định của người để lại di sản trong việc định đoạt sản của người lập di chúc sau khi chết. Di chúc là một giao dịch dân sự, do vậy, di chúc cũng cần tuân thủ các điều kiện có hiệu lực của giao dịch dân sự trong đó có điều kiện về nội dung của di chúc. Cụ thể, nội dung của di chúc không vi phạm điều cấm của luật, không trái đạo đức xã hội; hình thức di chúc không trái quy định của luật.

Điều kiện về hình thức của di chúc

Về mặt hình thức, di chúc được thể hiện dưới một trong hai hình thức bao gồm: di chúc bằng văn bản và di chúc miệng. Bộ luật dân sự 2015 có quy định riêng về hình thức với di chúc của từng đối tượng lập di chúc đặc thù như sau:

Di chúc của người từ đủ mười lăm tuổi đến chưa đủ mười tám tuổi phải được lập thành văn bản và phải được cha, mẹ hoặc người giám hộ đồng ý.

Di chúc của người bị hạn chế về thể chất hoặc của người không biết chữ phải được người làm chứng lập thành văn bản và có công chứng hoặc chứng thực.

Di chúc miệng được coi là hợp pháp, nếu người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng của mình trước mặt ít nhất hai người làm chứng và ngay sau đó những người làm chứng ghi chép lại, cùng ký tên hoặc điểm chỉ. Trong thời hạn năm ngày, kể từ ngày người di chúc miệng thể hiện ý chí cuối cùng thì di chúc phải được công chứng hoặc chứng thực

Như vậy, đối với từng đối tượng và trường hợp cụ thể mà người lập di chúc cần lưu ý các điều kiện về hình thức để di chúc mình lập ra có hiệu lực pháp luật.

Như vậy, mảnh đất là tài sản riêng của ông bạn được thừa hưởng từ các cụ xưa để lại do đó ông bạn có toàn quyền làm di chúc cho bố bạn thừa hưởng thừa kế, theo quy định trên ông bạn 83 tuổi đủ minh mẫn để ký kết hoặc điểm chỉ đóng dấu, lúc này di chúc vẫn được chấp thuận là hợp pháp và bố bạn vẫn được thừa hưởng di chúc thừa kế từ bố bạn và 04 người anh còn lại không được phép kiện đòi tài sản khi không có chứng cứ chứng minh nó không thuộc tài sản riêng của ông và cũng không có chứng cứ chứng minh nó thuộc tài sản chung của ông bà bạn hoặc thuộc tài sản của hộ gia đình. Dựa trên ý chí tự nguyện và tinh thần minh mẫn, ông bạn có thể cùng bố bạn ra văn phòng công chứng để xác lập văn bản di chúc.