Tư vấn nguyên tắc phân chia di sản thừa kế khi không có di chúc

Tư vấn nguyên tắc phân chia di sản thừa kế khi không có di chúc. Thủ tục khai nhận và phân chia di sản.

Tóm tắt câu hỏi:

Xin trân trọng chào luật sư! Trước lúc qua đời, bà ngoại tôi có cho mẹ tôi toàn bộ nhà cửa và đất đai hiện hữu và đã được sự chấp thuận từ các anh chị em của mẹ tôi( chắc chắn không tranh giành). Trên mảnh đất đó ngoài nhà của mẹ tôi đang ở còn có 4 căn nhà khác của 4 người con của các dì và cậu tôi( đã được ngoại tôi đồng ý trước đó và chưa tách thửa). Hiện trên mặt giấy tờ là do ngoại tôi đứng tên chủ sở hữu( nay ngoại tôi đã mất). Qua bao năm tháng do lũ lụt rồi sửa chữa nhà cửa lại, nên không may đã làm thất lạc giấy chứng nhận quyền sử dụng đất do ngoại tôi đứng tên. Nay mẹ tôi muốn làm lại giấy tờ nhà đất do mẹ tôi đứng tên thì có khó khăn gì không và trình tự thủ tục ra sao? Xin nhờ luật sư giúp tôi ạ. Xin chân thành cảm ơn!

Câu hỏi được biên tập và đăng tải bởi Bộ phận tư vấn về pháp luật đất đai – Phòng trợ giúp pháp lý trực tuyến miễn phí của Công ty Luật TNHH Dương Gia.

Luật sư tư vấn:

Cám ơn bạn đã gửi câu hỏi của mình đến Ban biên tập – Phòng tư vấn trực tuyến của Công ty LUẬT DƯƠNG GIA. Với thắc mắc của bạn, Công ty LUẬT DƯƠNG GIA xin được đưa ra quan điểm tư vấn của mình như sau:

1. Căn cứ pháp lý 

– Bộ luật dân sự 2015

2. Giải quyết vấn đề

Căn cứ theo quy định Điều 651 Bộ luật dân sự năm 2015 người thừa kế pháp luật như sau:

” 1. Những người thừa kế theo pháp luật được quy định theo thứ tự sau đây:

a) Hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết;

b) Hàng thừa kế thứ hai gồm: ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại, anh ruột, chị ruột, em ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là ông nội, bà nội, ông ngoại, bà ngoại;

c) Hàng thừa kế thứ ba gồm: cụ nội, cụ ngoại của người chết; bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột của người chết; cháu ruột của người chết mà người chết là bác ruột, chú ruột, cậu ruột, cô ruột, dì ruột; chắt ruột của người chết mà người chết là cụ nội, cụ ngoại.

2. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau.

3. Những người ở hàng thừa kế sau chỉ được hưởng thừa kế, nếu không còn ai ở hàng thừa kế trước do đã chết, không có quyền hưởng di sản, bị truất quyền hưởng di sản hoặc từ chối nhận di sản.”

Trường hợp này sẽ chia di sản thừa kế theo pháp luật. Theo quy định của pháp luật hiện nay, hàng thừa kế thứ nhất gồm: vợ, chồng, cha đẻ, mẹ đẻ, cha nuôi, mẹ nuôi, con đẻ, con nuôi của người chết. Những người thừa kế cùng hàng được hưởng phần di sản bằng nhau

Để thực hiện phân chia di sản của bố để lại thì những người thuộc hàng thừa có thể họp bàn phân chia hoặc ra văn phòng công chứng để thực hiện thỏa thuận phân chia di sản thừa kế.

Còn những người thừa kế thương lượng, thỏa thuận khác tức không thể phân chia cho những người thừa kế ở hàng thứ nhất thì những người người này có thể thỏa thuận để một người đứng tên trên giấy chứng nhận quyền sử dụng đất. Người được đứng tên này sẽ có nghĩa vụ hoàn trả cho những người thừa kế cùng hàng thừa kế còn lại phần giá trị tương đương với giá trị phần diện tích đất đáng lẽ họ được hưởng thừa kế từ ngoại của bạn. với trường hợp này, giữa những người thừa kế cần lập văn bản thỏa thuận về việc để một người duy nhất đứng tên trên giấy chứng nhận quyền sử dụng đất và nghĩa vụ tương ứng cho những người thừa kế còn lại. Hoặc là gia đình thỏa thuận đồng sở hữu đứng tên những người thuộc hàng thừa kế được phân chia.

Khai nhận di sản thừa kế:

* Thẩm quyền: Gia đình bạn có thể công chứng văn bản khai nhận di sản thừa kế là quyền sở hữu đất tại bất kỳ tổ chức công chứng nào trên địa bàn nơi có bất động sản.

* Người thực hiện: những người thuộc hàng thừa kế thứ nhất

* Hồ sơ:

– Phiếu yêu cầu công chứng theo mẫu;

– Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở;

–  Giấy chứng tử của bố mẹ bạn;

– Giấy tờ tùy thân của các thừa kế;

– Những giấy tờ khác (như: giấy khai sinh, giấy kết hôn …).

* Thủ tục:

Sau khi kiểm tra hồ sơ thấy đầy đủ, phù hợp quy định của pháp luật, cơ quan công chứng tiến hành niêm yết công khai tại trụ sở Uỷ ban nhân dân cấp xã, nơi thường trú trước đây của người để lại di sản; trong trường hợp không có nơi thường trú, thì niêm yết tại Uỷ ban nhân dân cấp xã, nơi tạm trú có thời hạn của người đó. Nếu không xác định được cả hai nơi này, thì niêm yết tại Uỷ ban nhân dân cấp xã, nơi có bất động sản của người để lại di sản.

Sau 15 ngày niêm yết, không có khiếu nại, tố cáo gì thì cơ quan công chứng chứng nhận văn bản thừa kế. Các đồng thừa kế có thể lập Văn bản thỏa thuận phân chia di sản thừa kế hoặc Văn bản khai nhận di sản thừa kế. Sau khi công chứng văn bản thừa kế, người được hưởng di sản thực hiện thủ tục đăng ký quyền tài sản tại Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất thuộc Phòng tài nguyên và môi trường cấp huyện nơi có đất.

Đăng ký sang tên quyền sử dụng đất

* Thẩm quyền: Văn phòng đăng ký quyền sử dụng đất thuộc Phòng tài nguyên và môi trường cấp huyện nơi có đất.

* Hồ sơ gồm: bản chính văn bản thỏa thuận phân chia di sản thừa kế có công chứng; Giấy chứng nhận quyền sở hữu nhà ở; giấy tờ khác (giấy tờ tùy thân, giấy chứng tử …).

* Thủ tục: Văn phòng đăng ký nhà đất sau khi nhận hồ sơ sẽ có trách nhiệm thẩm tra hồ sơ, làm trích sao hồ sơ địa chính; gửi số liệu địa chính cho cơ quan thuế để xác định nghĩa vụ tài chính (nếu có); chỉnh lý giấy chứng nhận đã cấp hoặc thực hiện thủ tục cấp giấy chứng nhận đối với trường hợp phải cấp mới giấy chứng nhận; Sau khi bên nhận thừa kế thực hiện xong nghĩa vụ tài chính, Văn phòng đăng ký nhà đất có trách nhiệm trao giấy chứng nhận quyền sử dụng đất quyền sở hữu nhà cho chủ sở hữu.

Như vậy, trong trường hợp này, các thành viên trong gia đình tự thỏa thuận với nhau về phần mỗi người được hưởng, thì việc chia tài sản chung đó được thực hiện theo thoả thuận của mọi người trong gia đình. Trường hợp không thỏa thuận được, mẹ bạn có thể làm đơn khởi kiện tới Tòa án để Tòa án tiến hành phân chia tài sản chung gia đình.

Do đó, trường hợp này những người thừa kế theo pháp luật của người đó phải từ chối nhận di sản thừa kế và đồng ý để phần tài sản này đứng tên mẹ bạn thì mẹ bạn mới có thể làm giấy chứng nhận sang tên mình.